საგანმანათლებლო ტექნოლოგიები - ციფრული რესურსების პორტალი

ინფორმაცია, ინფორმაციული ტექნოლოგიის ძირითად მცნებას წარმოადგენს ინფორმაცია. ადამიანის ნებისმიერი საქმიანობა წარმოადგენს ინფორმაციის შეგროვების, გადამუშავების, მის საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღებისა და შემდგომ მისი შესრულების პროცესს. გამოთვლითი ტექნიკის თანამედროვე საშუალებების გაჩენასთან ერთად ინფორმაცია წარმოგვიდგება, როგორც სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რესურსი. თანამედროვე წარმოდგენით ინფორმაცია წარმოადგენს სამყაროს ერთ-ერთ ამოსავალ კატეგორიას მატერიასთან და ენერგიასთან ერთად, ამასთანავე განვითარების პროგრესი გარდაუვლად იწვევს ინფორმაციის საერთო მოცულობის გიგანტურ ზრდას. ინფორმაციას შეიცავს ადამიანის საუბარი, ტექსტი წიგნებში, ინტერნეტ მასალები, რადიოსა და ტელევიზიის შეტყობინებები, სხვადასხვა ელექტრული თუ მექანიკური მოწყობილობის მაჩვენებლები და ა.შ. ადამიანი ამ ინფორმაციას იღებს გრძნობის ორგანოებით, ინახავს და გადაამუშავებს მას ტვინისა და ცენტრალური ნერვული სისტემის მეშვეობით. ტერმინი „ინფორმაცია“ წარმოდგება ლათინური სიტყვიდან „informatio” რაც ნიშნავს განმარტებას, გადმოცემას, ცნობას, შეტყობინებას. ინფორმაციის მცნება განიხილება ჯერ კიდევ ანტიკური ფილოსოფოსების მიერ. საწარმოო რევოლუციის დაწყებამდე მისი მნიშვნელობის გარკვევა ძირითადად ფილოსოფოსების პრეროგატივას წარმოადგენდა, შემდგომ ინფორმაციის მცნება აქტიურად იქნა გამოყენებული ტექნიკურ და ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში, XX საუკუნის შუა პერიოდში ინფორმაციის თეორიის საკითხების განხილვას შეუდგნენ იმ დროისათვის ახალი მეცნიერებები: ინფორმაციის გადაცემის თეორია და კიბერნეტიკა. ინფორმაციის მცნების დამახასიათებელია ის, რომ იგი უნივერსალურია, იგი გამოიყენება ადამიანის შემოქმედების ყველა სფეროში: ფილოსოფიაში, ტექნიკურ და ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში, ბიოლოგიაში, მედიცინაში, ფსიქოლოგიაში, სოციოლოგიაში, ხელოვნებაში და ა.შ. ეს მცნება იმდენად ფართო და ღრმაა, რომ მისი გადმოცემა ერთი ფრაზით შეუძლებელია, ამ სიტყვაში შეიძლება ჩავდოთ განსხვავებული აზრი მაგალითად ყოფაცხოვრებაში, ტექნიკაში და მეცნიერებაში. ყოფაცხოვრებაში ინფორმაციის მცნების ქვეშ იგულისხმება ცნობები გარესამყაროს და მასში მიმდინარე პროცესების შესახებ, რომლის მიღებაც შესაძლებელია ადამიანის ან რაიმე მოწყობილობის მიერ. ტექნიკაში ტერმინ ინფორმაციაში იგულისხმება შეტყობინებები სიმბოლოების ან სიგნალების ფორმით, რომელთა შენახვა, გადაცემა და დამუშავება ხორციელდება ტექნიკური მოწყობილობების საშუალებით. მეცნიერებაში (კიბერნეტიკაში) – ინფორმაცია არის შინაარსის მნიშვნელობა, რომელიც მიღებულია გარე სამყაროსგან ჩვენს მიერ მასთან შეგუების და ჩვენი გრძნობების მისადაგების პროცესში. ინფორმაციის მიღებისა და გამოყენების პროცესი წარმოადგენს გარე სამყაროს შემთხვევითობებთან მისადაგებისა და ამ სფეროში ჩვენი სასიცოცხლო მოქმედებების პროცესს. ასევე არსებობს ინფორმაციის უფრო ზოგადი და მარტივი განმარტებებიც: ინფორმაცია არის ცოდნა ან ცნობები რაიმეს შესახებ, რომლებიც შეიძლება შევინახოთ, გადავცეთ, დავამუშაოთ და გამოვიყენოთ. ინფორმაციის წყარო. მცნება „ინფორმაცია“ გულისხმობს ორი სუბიექტის ან ობიექტის - ინფორმაციის წყაროს და ინფორმაციის მიმღების არსებობას. ინფორმაცია წყაროდან მიმღებს გადაეცემა მატერიალურ–ენერგეტიკული ფორმით, სიგნალების ფორმით, რომლებიც ვრცელდება გარკვეულ სივრცეში. ინფორმაციის წყარო არის სუბიექტი ან ობიექტი, რომელიც იდენტიფიცირებულია როგორც ინფორმაციის წარმომშობი და ასევე მისი გამავრცელებელი ცნობის, შეტყობინების ფორმით. ინფორმაციის მიმღები არის სუბიექტი ან ობიექტი, რომელიც იღებს ცნობას, შეტყობინებას, ხოლო იმ ტექნიკური საშუალებების ერთიანობა, რომელიც გამოიყენება ინფორმაციის გადასაცემად და მისაღებად წარმოადგენს კავშირის სისტემას. ინფორმაციის ტიპები (კლასიფიკაცია). გადაცემის ფორმის მიხედვით ინფორმაცია არსებობს ორი ტიპის: • დისკრეტული ანუ ციფრული; • ანალოგური. დისკრეტული (ციფრული) ფორმა: სიმბოლოების მიმდევრობა, რომლებიც ხასიათდება წყვეტით, იღებს ლოგიკური ნულის და ლოგიკური ერთის მნიშვნელობას. ანალოგური ფორმა: ინფორმაციის წარმოდგენის უწყვეტი ფორმა ანუ სიდიდე, რომელიც ახასიათებს უწყვეტ პროცესს (მაგალითად ტემპერატურის ცვლილება, ავტომობილის სიჩქარე და ა.შ.) წარმოდგენის ფორმის მიხედვით ინფორმაცია შეგვიძლია დავყოთ შემდეგ ტიპებად: • გრაფიკული (მაგალითად სურათი, ფოტოგრაფია, ნახატი, სქემა, რუკა ...); • ხმოვანი ანუ აკუსტიკური (მუსიკა, საუბარი ...); • ტექსტური (სხვადასხვა ანბანის, სიმბოლოების გამოყენებით); • რიცხვითი (ობიექტების რაოდენობრივი მახასიათებლები, მათი თვისებები ...); • ვიდეო ინფორმაცია (გარესამყაროს „ცოცხალი“ სურათების ფორმით შენახვა). ინფორმაცია შესაძლებელია წარმოდგენილ იქნას ასევე აღქმის ფორმების მიხედვითაც, ესენია: • ვიზუალური; • აუდიალური; • ტაქტილური ანუ შეხებითი; • შეგრძნებითი; • საგემოვნო ინფორმაციის გავრცელებისა და შენახვის ტექნოლოგიების განვითარების ისტორია. ტექნოლოგიური აზრის განვითარება ყველაზე სწრაფად აისახება ინფორმაციულ ტექნოლოგიებში, ინფორმაციის მოგროვების, შენახვის, სისტემატიზაციის, გავრცელების განვითარება ახასიათებს ადამიანის განვითარების მთელს ისტორიას. ტექნოლოგიური გარღვევა ტექნიკურ და ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში ამა თუ იმ ფორმით აისახა ინფორმაციულ ტექნოლოგიებშიც. ვინაიდან ადამიანის აღქმის ინსტრუმენტები არ შეცვლილა (ინფორმაციის აღქმა ძველადაც და ახლაც ხდება ხმების, გამოსახულებების და კოდირებული სიმბოლოების მაგალითად წარწერების სახით), შესაბამისად, შესაძლებელია განხორციელდეს შედარება ამ განვითარებაში. ინფორმაციის გავრცელება ადამიანის ჩამოყალიბების საწყის ეტაპზე ბუნებრივია ხორციელდებოდა ყველაზე მარტივი, აუდიალური სახით, ეს მცნება გულისხმობს კომუნიკაციის დამყარებას საუბრით და მოსმენით. გამომსახველობითი (გრაფიკული) ხელოვნება. ფერწერა წარმოადგენს ინფორმაციის გადატანის შედარებით მარტივ საშუალებას, მას არ ესაჭიროება დამატებითი სპეციალური ცოდნა როგორც შექმნის, ისე მონაცემების გამოყენების ეტაპზე, ამის გამო იგი წარმოადგენდა ამოსავალ ფორმატს, რომელიც მისაღები იყო ადამიანისათვის. რაც მეტად გადატვირთულია და კარგად არის გადმოცემული მასალა მით მეტად ინფორმატიულია გამოსახულება ჩვენთვის. დამწერლობა. თუ ფერწერაში ნახატი ასე თუ ისე გასაგებია მნახველისათვის, დამწერლობაში ყველაფერი არც ისე მარტივადაა, გამოსახულებისგან განსხვავებით წერა ეს არის სტანდარტიზირებული კოდირებული ინფორმაციის გადაცემა, მის არცოდნას ინფორმაციის მიღების საშუალება ჩამოჰყავს ნულზე განსხვავებით უძველესი გამოსახულებებისგან, რომლის გაგებაც შესძლებელია ნებისმიერი ადამიანის მიერ, მაშინაც კი როცა იგი საერთოდ ვერ ერკვევა ამ ეპოქაში. ინდუსტრიული ნახტომი. მეცხრამეტე საუკუნე გახდა გარდამტეხი, ანალოგური ინფორმაციის როგორც რეგისტრაციის ასევე შენახვის საქმეში, გაჩნდა ინფორმაციის ჩაწერის და გადმოცემის რევოლუციური მასალები და მეთოდები, რომელსაც უნდა შეეცვალა ინფორმაციული ტექნოლოგიების სამყარო. თომას ედისონის მიერ ფონოგრაფის გამოგონებამ მისცა დასაბამი ხმის ჩაწერის ტექნოლოგიის განვითარებას, ხოლო შემდგომში მასში გამოყენებული ვინილის ფირფიტები წარმოადგენენ ოპტიკური დისკების წინაპარს. ანალოგური მეთოდით ინფორმაციის დატანის ბოლო და ალბათ ყველაზე ეფექტური საშუალება გახდა მაგნიტური ლენტი, ეს ფაქტიურად ინფორმაციის ერთადერთი მატარებელია, რომელმაც წარმატებით დაასრულა ანალოგური ერა. მაგნიტურ ლენტზე ინფორმაციის დატანა ხდებოდა 1898 წელს დანიელი ფიზიკოსის ვალდემარ პოულსენის (Valdemar Poulsen) მიერ შემუშავებული ტექნოლოგიის (რხევათა მაგნიტური რეგისტრაცია) გამოყენებით. საოცარი ციფრი (ციფრული ერა). ციფრების წარმოშობის და დანერგვის (ბინარული კოდის) საუკუნე არის მეოცე საუკუნე, თუმცა კოდირების ფილოსოფია (1/0, დიახ/არა), ასე თუ ისე არსებობდა საზოგადოებაში სხვადასხვა ეპოქაში. იგი საბოლოოდ მატერიალიზდა 1937 წელს, როდესაც მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის სტუდენტმა კლოდ ელვუდ შენონმა (Claude Elwood Shannon) გენიალური ბრიტანელი (ირლანდიელი) მათემატიკოსის ჯორჯ ბულის (George Boole) ნაშრომებზე დაყრდნობით, გამოიყენა ბულენური ალგებრის პრინციპები ელექტრონულ ქსელებში, რაც გახდა საფუძველი კიბერნეტიკის ჩამოყალიბებისა ანუ იმ ფორმისა, რომელიც დღეს ცნობილია ჩვენთვის. ბოლო ასი წლის განმავლობაში როგორც აპარატულმა ისე პროგრამულმა შიგთავსმა განიცადა სერიოზული ცვლილებების მნიშვნელოვანი რაოდენობა, იგივე შეიძლება ითქვას ინფორმაციის მატარებლებზეც არაეფექტური ქაღალდის მატარებლებიდან, მაგალითად პერფობარათი, თანამედროვე მყარსხეულიან შემნახველამდე (SSD). პერფობარათი. პერფობარათი წარმოადგენს ფაქტიურად პირველ ნაბიჯს კომპიუტერსა და ადამიანს შორის ურთიერთობაში. მასზე დატანილ იქნა ციფრული ინფორმაცია. ბარათის ფორმატი შემუშავებულ იქნა კომპანია IBM-ის მიერ 1928 წელს. მაგნიტური ლენტი. 1951 წელს გამოშვებული იქნა პირველი ინფორმაციული მატარებლები რომლებიც ბაზირებულ იქნა მაგნიტური ლენტის იმპულსურ დამაგნიტებაზე. ამის მეშვეობითაც ხდებოდა მასზე „ციფრის“ რეგისტრაცია. გრამ ჩანაწერი. ალბათ ციფრული ინფორმაციის შენახვის ყველაზე საკვირველი მეთოდია ინფორმაციის ვინილის ფირფიტაზე გადატანა. ეს იდეა წარმოიშვა 1976 წელს კომპანია Processor Tecnology-ში. იდეის შინაარსი იყო ინფორმაციის მატარებლის მაქსიმალური გაიაფება. მყარი დისკები. პირველი მყარი დისკი (ვინჩესტერი) წარმოდგენილი იქნა კომპანია IBM-ის მიერ 1956 წელს, მოდელი IBM 350 კომპლექტში მოჰყვებოდა კომპანიის პირველ მასიურ კომპიუტერს, მისი წონა 971 კილოგრამს შეადგენდა, ხოლო გაბარიტით არ ჩამოუვარდებოდა მოზრდილ კარადას. ინფორმაციის სრული მოცულობა ამ ვინჩესტერზე შეადგენდა 3,5 მეგაბაიტს (დღეისათვის სტანდარტული ზომის ერთი მუსიკალური ფაილის ან ერთი სურათის მოცულობა). მასზე ინფორმაციის ჩაწერის ტექნოლოგია ნასესხები იყო გრამ ჩანაწერებისგან და მაგნიტური ლენტისგან. დისკები, რომლებიც განთავსებულნი იყვნენ კორპუსის შიგნით, ინახავდნენ მრავალ მაგნიტურ იმპულსს და მათი წაკითხვა ხორციელდებოდა მოძრავი თავაკის მეშვეობით. განვითარების მოცემულ ეტაპზე აღნიშნული ტექნოლოგია ცოცხალია და აქტიურად გამოიყენება, თუმცა რა თქმა უნდა მასზე განთავსებული ინფორმაციის მოცულობა ძალიან მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი. დრეკადი მაგნიტური დისკები. პირველი დრეკადი დისკი (floppy disk) გამოშვებულ იქნა ამერიკული კომპანია IBM-ის მიერ 1971 წელს. შეიქმნა 8 დიუმიანი პლასტმასის დისკი, რომელიც ჩასმული იყო რბილ ყდაში. პირველი დისკის ზომა 80 კილობაიტს შეადგენდა (თანამედროვე MS Word–ის ტექსტურ რედაქტორში შექმნილი მცირე დოკუმენტის ზომა). ოპტიკური დისკები. კომპანია Sony-ს და Philips-ის თანამშრომლობით, 1982 წელს, შეიქმნა ანალოგური აუდიო მატარებლების ციფრული ალტერნატივა - ოპტიკური დისკი. თორმეტი სანტიმეტრის დიამეტრის მქონე ინფორმაციულ მატარებელში შესაძლებელი იყო 650 მეგაბაიტი ინფორმაციის დატანა. მასზე ინფორმაციის დატანისა და წაკითხვის პროცესი ძალიან მარტივია: სარკისებურ ზედაპირზე ამოიწვება ჩაღრმავება, რომელიც ინფორმაციის წაკითხვისას იდენტიფიცირდება როგორც 0, ხოლო ამოზნექილი ადგილი როგორც 1. თანამედროვე ეტაპზე ეს ტექნოლოგია ვითარდება, რაც გამოიხატება Blu-ray ტიპის დისკების გამოშვებით. მყარსხეულიანი მატარებლები (SSD), ფლეშ მეხსიერება და SD ბარათები. ეს ყველა მოწყობილობა წარმოიშვა ერთი ტექნოლოგიიდან, რომელიც შემუშავდა ჯერ კიდევ 1950-იან წლებში. ნახავრადგამტარული სტრუქტურის იზოლირებულ არეში მონაცემთა ჩაწერის პრინციპი ელექტრონული მუხტის რეგისტრაციის საფუძველზე. დიდი ხნის განმავლობაში მან ვერ ნახა პრაქტიკული რეალიზაცია, რადგან პრობლემას წარმოადგენდა მასში გამოყენებული ნახევარგამტარების, ტრანზისტორების დიდი მოცულობა და ღირებულება, თუმცა 80-იანი წლების ბოლოსათვის კომპანია Toshiba-მ გამოუშვა მეხსიერების ახალი ტიპი „Flash“, რომელიც ხასიათდება მონაცემებზე წვდომის აქამდე არარსებული მაღალი სიჩქარით. სიმბოლოთა წარმოდგენა ციფრულ მოწყობილობაში, მონაცემთა ჩაწერის ორობითი და თექვსმეტობითი სისტემები. სიმბოლოთა, მონაცემთა წარმოდგენა, მიეკუთვნება მეთოდებს, რომელიც გამოიყენება კომპიუტერში შიდა ინფორმაციების შეგროვებისათვის, როგორც უკვე აღინიშნა კომპიუტერი ინახავს ბევრი განსხვავებული ტიპის ინფორმაციას (რიცხვებს, ტექსტებს, გრაფიკულ ნაირსახეობებს, ხმოვან ინფორმაციას) აღნიშნული ინფორმაციები გვეჩვენება განსხვავებულად, თუმცა ყველა ეს ინფორმაცია კომპიუტერში ინახება ერთი და იგივე მარტივი, ციფრული ფორმატით: ნულებისა და ერთიანების თანმიმდევრობით. როგორ შეიძლება წარმოვიდგინოთ ამ ციფრების მეშვეობით ფოტოსურათი ან ფილმი? როგორც ცნობილია ფოტოსურათები შედგება სხვადასხვა ადგილზე, მიმდევრობით განლაგებული სხვადასხვა ფერის წერტილებისაგან (პიქსელებისაგან) მოზაიკის ფორმით, თუ თითოული წერტილის ფერს და პოზიციას ციფრულ მნიშვნელობას მივანიჭებთ ბუნებრივია შეგვეძლება მთელი სურათის ციფრულ ფორმატში გადაყვანა. ანალოგიური იქნება ვიდეო ფაილის გაციფრულებაც ანუ ციფრულ ფორმატში გადაყვანა, რადგან ნებისმიერი ვიდეო ფაილი წარმოადგენს სხვადასხვა სურათების ერთობლიობას, შესაძლებელია თითოული სურათის ციფრულ ფორმატში გადაყვანა, რაც საბოლოო ჯამში მოგვცემს მთელს ვიდეო ფაილს ციფრულ ფორმატში. მარტივად მოხერხდება აუდიო ინფორმაციის ციფრულ ფორმატში გადაყვანაც, რადგანაც ნებისმიერი მუსიკა, ხმა, წარმოადგენს სხვადასხვა სიხშირის ბგერების ერთობლიობას, რომელთათვისაც ციფრული შესატყვისების შესაბამება ძნელი არ იქნება. რა თქმა უნდა ყველაზე მარტივ ვარიანტს წარმოადგენს ტექსტის, სიმბოლოების, ციფრულ ფორმატში გადაყვანა. მაგალითად თუ შევთანხმდებით, რომ ასო „ა“-ს შეესაბამება დავუშვათ ციფრი 1, ასო „ბ“-ს ციფრი 2 და ა.შ. თუმცა პრობლემას წარმოადგენს ის ფაქტი, რომ ინფორმაციის შენახვა ციფრულ ფორმატში ხორციელდება მხოლოდ ორი ციფრის 0-ის და 1-ის მეშვეობით, ანუ ნებისმიერი ციფრი ათობით ათვლის სისტემაში, რომელიც მივიღეთ სურათის, ვიდეოს, ტექსტური ან ხმოვანი ინფორმაციის გაციფრულებისას საჭიროა გადაყვანილ იქნას ორობით ათვლის სისტემაში. რა არის ათობითი ათვლი სისტემა. ძირითადად ჩვენ ვწერთ რიცხვებს ნულიდან ცხრამდე ციფრების გამოყენებით, ანუ ნებისმიერი რიცხვის გამოსახვისათვის ვიყენებთ სულ ათ ციფრს (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9), შესაბამისად ამ ათვლის სისტემას ეწოდება ათობითი ათვლის სისტემა. რა არის ორობითი ათვლის სისტემა. მართალია კომპიუტერი საკმაოდ რთული მოწყობილობაა, მაგრამ სინამდვილეში მისთვის, როგორც ელექტრული მოწყობილობისათვის ცნობილია ორი მდგომარეობა „ჩართულია“, „გამორთულია“, 0 და 1. ეს ორი ციფრი ქმნის ორობით ათვლის სისტემას, თუმცა ამ ორი მარტივი ციფრის გამოყენებით კომპიუტერს შეუძლია ძალიან რთული ოპერაციების შესრულება. მოქმედებები ორობით ათვლის სისტემაში. როგორ გადავიყვანოთ ათობითი რიცხვი დავუშვათ 247 ორობით ათვლის სისტემაში: საჭიროა რიცხვი გავყოთ 2-ზე და ნაშთებიდან გამოვყოთ ათობითი რიცხვები: 247/2 = 123 (ნაშთი 1) 123/2 = 61 (ნაშთი 1) 61/2 = 30 (ნაშთი 1) 30/2 = 15 (ნაშთი 0) 15/2 = 7 (ნაშთი 1) 7/2 = 3 (ნაშთი 1) 3/2 = 1 (ნაშთი 1) 1/2 = 0 (ნაშთი 1 გადავიტანოთ ორობითი რიცხვის მაღალ თანრიგში) როგორც აღმოჩნდა რიცხვი 247 ორობით ათვლის სისტემაში წარმოადგენს 11110111 რიცხვს. გადავიყვანოთ მიღებული ორობითი რიცხვი 11110111 ათობით ათვლის სისტემაში, ამისათვის საჭიროა დავშალოთ იგი 11110111 = 1 * 27 + 1 * 26 + 1 * 25 + 1 * 24 + 0 * 23 + 1 * 22 + 1 * 21 + 1 * 20 = 128 + 64 + 32 + 16 + 0 + 4 + 2 + 1 = 247 ორობით ათვლის სისტემაში შესაძლებელია შეკრება-გამოკლების, გამრავლების და გაყოფის ოპერაციების წარმოება და ასევე მოქმედებები ათწილადებზე. თექვსმეტობითი ათვლის სისტემა. არსებობს ათვლის თექვსმეტობითი სისტემაც, რომელიც ძალიან ფართოდ გამოიყენება დაბალი დონის პროგრამირებაში (პროგრამირების ენა, რომელიც ძალიან ახლოსაა მანქანურ კოდებთან), ასევე ვინაიდან თანამედროვე კომპიუტერებში მეხსიერების მინიმალური მოცულობა შეადგენს 8 ბიტიან ბაიტს, მისი მნიშვნელობის წარმოდგენა მოხერხებულია ორი თექვსმეტობითი ციფრით. თექვსმეტობითი რიცხვებით ხდება ფერების წარმოადგენაც კომპიუტერში (მაგ.: #FFFFFF - თეთრი). თუ ორობით ათვლის სისტემაში გამოიყენება მხოლოდ ორი ციფრი 1 და 0. თექვსმეტობით ათვლის სისტემაში გამოიყენება 16 ციფრი (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F). მოქმედებები თექვსმეტობით ათვლის სისტემაში. თექვსმეტობითი რიცხვის ათობითში გადაყვანა იგივეა, როგორც ორობითიდან ათობითში გადაყვანა, ოღონდ აქ ფუძე 2-ის მაგივრად იქნება 16 და სიმბოლოები A,B,C,D,E,F უნდა წარმოვადგინოთ ათობით ათვლის სისტემაში, შესაბამისად 10,11,12,13,14,15 თექვსმეტობითი რიცხვის ათობითში გადაყვანის მაგალითი: ავიღოთ თექვსმეტობითი რიცხვი 5A3 5·162+10·161+3·160=1280+160+3=1443 როგორც აღმოჩნდა თექვსმეტობითი რიცხვი 5A3, ათობით ათვლის სისტემაში წარმოადგენს 1443-ს. ათობითიდან თექვსმეტობითში გადასაყვანად ავიღოთ რიცხვი, მაგალითად 32767 32767/16 = 2047 (ნაშთი 15 თექვსმეტობითში F) 2047/16 = 127 (ნაშთი 15 თექვსმეტობითში F) 127/16 = 7 (ნაშთი 15 თექვსმეტობითში F) 7/16 = 0 (ნაშთი 7 გადავიტანოთ თექვსმეტობითი რიცხვის მაღალ თანრიგში). ასე, რომ მიღებული თექვსმეტობითი რიცხვია 7FFF მეხსიერების საზომი ერთეულები. მეხსიერების ანუ ინფორმაციის გაზომვისათვის არსებობს შესაბამისი ერთეულები. ვინაიდან ინფორმაცია ციფრულ მოწყობილობებში წარმოდგენილია (ინახება) ორობით ათვლის სისტემაში, მისი გაზომვაც ხორციელდება მასში შემავალი 1 და 0 ციფრების რაოდენობების დათვლის მიხედვით. ინფორმაციის ყველაზე მცირე ერთეულია ბიტი, 1 ბიტი არის ერთი სიმბოლო 1 ან 0. შემდეგი ერთეულია ბაიტი იგი წარმოდგენილია 8 ბიტის მეშვეობით (მაგ.: 11001110). პირველად მცნება ბაიტი გამოყენებული იქნა 1956 წელს ვერნერ ბუხჰოლცის (Werner Buchholz) მიერ, იგი დაკავებული იყო პირველი სუპერ კომპიუტერის შექმნით, მისი სამეცნიერო ნაშრომის მიხედვით ბაიტი იყო პაკეტი, რომელიც შეტანა-გამოტანის მოწყობილობას ერთდროულად გადაცემდა 6 ბიტს. მოგვიანებით ბაიტი გაფართოვდა 8 ბიტამდე, მაგრამ ელექტრონული გამომთვლელი მანქანების 1950-იანი, 1960-იანი წლების მოდელებში იგი უდრიდა 9 ბიტს, თუმცა ამჟამად დადგენილია სტანდარტი 1 ბაიტი = 8 ბიტს. 1 კილობაიტი არის 210 ბაიტი ანუ 1024 ბაიტი 1 მეგაბაიტი არის 220 ბაიტი ანუ 1024 კილობაიტი 1 გიგაბაიტი არის 230 ბაიტი ანუ 1024 მეგაბაიტი 1 ტერაბაიტი არის 240 ბაიტი ანუ 1024 გიგაბაიტი შემდეგი მოცულობებია პეტა, ექსა, ზეტა და იოტაბაიტები. იმისათვის რომ კარგად გავიაზროთ ეს მოცულობები წარმოვიდგინოთ რამდენი ბიტი ანუ რამდენი 1 და 0 იქნება დავუშვათ 500 მეგაბაიტში. 500 მეგაბაიტი * 1024 კილობაიტი * 1024 ბაიტი * 8 ბიტი = 4 194 304 000 ბიტი. კომპიუტერის განვითარების ისტორია. დასაწყისი. მეთხუთმეტე საუკუნის ბოლოს ლეონარდო და ვინჩიმ შექმნა 13 თანრიგიანი გამომთვლელი მოწყობილობის ესკიზი, მაგრამ მისი აღმოჩენა მოხდა მხოლოდ 1968 წელს, შესაბამისად მექანიკური მოწყობილობების ბიოგრაფია იწარმოება პასკალის შემაჯამებელი მანქანით, თუმცა კომპიუტერების მწარმოებელმა ერთ-ერთმა ამერიკულმა ფირმამ შესძლო ლეონარდო და ვინჩის მუშა მანქანის აწყობა. 1623 წელს ვილჰელმ შიკარდმა (Wilhelm Schickard) - ტიუბინგენის უნივერსიტეტის პროფესორი, აღწერა მოწყობილობა „გამომთვლელი საათი“, ეს იყო პირველი მექანიკური მანქანა, რომელსაც შეეძლო მხოლოდ შეეკრიბა და გამოეკლო. ჩვენს დროში მისი აღწერილობის მიხედვით შექმნა მისი მოდელი. 1642 წელს ფრაგმა მათემატიკოსმა ბლეზ პასკალმა (Blaise Pascal) შექმნა გამომთვლელი მოწყობილობა. მას შეეძლო ათობითი რიცხვების შეკრება, გამოკლება 1673 წელს გერმანელმა ფილოსოფმა, მათემატიკოსმა და ფიზიკოსმა გოტფრიდ ვილჰელმ ლეიბნიცმა (Gottfried Wilhelm Leibniz) შექმნა „საფეხურებიანი გამომთვლელი“ - გამომთვლელი მანქანა, რომელსაც შეეძლო შეეკრიბა, გამოეკლო, გაემრავლებინა, გაეყო, ამოეღო კვადრატული ფესვი. ამავე დროს იგი იყენებდა ორობით სისტემას. ეს იყო შედარებით სრულყოფილი მოწყობილობა. მანქანა ითვლება არითმომეტრის პროტოტიპად რომელიც გამოიყენებოდა 1820 წლიდან მეოცე საუკუნის სამოციან წლებამდე. 1804 წელს ფრანგმა გამომგონებელმა ჟოზეფ მარი ჟაკარმა (Joseph Marie Jacquard) გამოიგონა მეთოდი საფეიქრო დაზგაზე ძაფის ავტომატური კონტროლისათვის. დაზგის მუშაობა პროგრამირდებოდა პერფობარათების მეშვეობით. 1820 წელს ჩარლზ ქსავიერ თომასმა (Charles Xavier Thomas) შექმნა პირველი მექანიკური კალკულატორი, რომელსაც შეეძლო შეკრება, გამოკლება, გამრავლება და გაყოფა, ამ მოწყობილობის ფართოდ გამოყენებამ გამოიწვია ის, რომ მოწყობილობას დაემატა ფუნქციები შუალედური გამოთვლების შენახვის და შემდგომში გამოყენებისათვის, ასევე შედეგების ბეჭდვის ფუნქცია. იგი წარმოადგენდა სერიულ მოწყობილობას. 1822 წელს ინგლისელმა მათემატიკოსმა ჩარლზ ბებიჯმა (Charles Babbage) წამოაყენა პროგრამულად მართვადი გამოთვლითი მანქანის შექმნის იდეა, რომელსაც ექნებოდა არითმეტიკული მოწყობილობა, მართვის მოწყობილობა, შეტანისა და დაბეჭდვის მოწყობილობა. პირველი მოწყობილობა მუშაობდა ორთქლის ძრავაზე. მას შეეძლო ალგორითმების ცხრილების გამოთვლა მუდმივი დიფერენციაციის მეთოდით და შეჰქონდა შედეგები მეტალის ფირფიტაზე. ეს იყო 6 ციფრიანი კალკულატორი. ლედი ადა ლავლეისმა (Augusta Ada King Byron, Countess of Lovelace) შეიმუშავა პირველი პროგრამები მანქანისათვის, ჩადო ამ დარგში მრავალი იდეა და შემოიტანა მრავალი მცნება და ტერმინი, რომელიც დღემდე გამოიყენება. 1855 წელს ძმებმა ჯორჯ და ედვარდ შუტცებმა (George & Edvard Scheutz) სტოკჰოლმიდან, ბებიჯის ნაშრომებზე დაყრდნობით, შექმნეს პირველი მექანიკური კომპიუტერი. 1880 წელს ვილგოტ ოდნერი (Willgodt Theophil Odhner) შვედი მექანიკოსი და გამომგონებელი, ქმნის არითმომეტრს. მისი არითმომეტრები გამოირჩეოდნენ გამძლეობით, საშუალო გაბარიტებით და გამოყენების მოხერხებულობით. მისი მოდიფიკაცია „ფელიქსი“ იწარმოებოდა მეოცე საუკუნის 50-იან წლებამდე. მეოცე საუკუნის დასაწყისი. 1918 წელს რუსმა მეცნიერმა ბონჩ–ბრუევიჩმა (М.А. Бонч-Бруевич) და ინგლისელმა მეცნიერებმა იკლზმა და ჯორდანმა ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად შექმნეს ელექტრონული რელე (ტრიგერი), რომელმაც ითამაშა უდიდესი როლი კომპიუტერული ტექნიკის განვითარებაში. 1930 წელს ვენივერ ბუშმა (Vannevar Bush) შექმნა დიფერენციალური ანალიზატორი. ეს იყო პირველი წარმატებული ცდა კომპიუტერის შექმნისა, რომელსაც შეეძლო დიდი მოცულობის სამეცნიერო გამოთვლების წარმოება. 1937 წელს ჰარვარდელმა მათემატიკოსმა ჰოვარდ ეიკენმა (Howard Hathaway Aiken) წარმოადგინა დიდი გამოთვლითი მანქანის შექმნის პროექტი. ეს პროექტი დააფინანსა ფირმა IBM-ის დირექტორმა ტომას უოტსონმა. Mark-1-ის პროექტირება დაიწყო 1939 წელს, კომპიუტერი შეიცავდა 750 ათას დეტალს, 3304 რელეს და 800 კილომეტრზე მეტ კაბელს. 1946 წელს ჯონ ფონ ნეიმანმა (John von Neumann) ფირმა IBM-ს შესთავაზა რამდენიმე ახალი იდეა, მათ შორის პროგრამების დამმახსოვრებელ მოწყობილობაზე შენახვის იდეა. ამის შემდეგ შეიქმნა ელექტრონულ გამომთვლელი მანქანის არქიტექტურა, რომელიც მრავალ ასპექტში გამოიყენება დღესაც. 1947 წელს შეიქმნა ახალი მანქანა Mark-2, რომელიც წარმოადგენდა პირველ მრავალდავალებიან მანქანას, შესაძლებელი გახდა კომპიუტერის ერთი ნაწილიდან მეორე ნაწილში ერთდროულად რამოდენიმე ციფრის გადაცემა. 1947 წელს ფირმა Bell Telephone Laboratories თანამშრომლებმა ჯონ ბარდინმა (John Bardeen) და უოლტერ ბრატეინმა (Walter Houser Brattain) პირველად წარმოადგინეს თავის გამოგონება, რომელსაც ეწოდა ტრანზისტორი. ამ მოწყობილობამ, ათიოდე წლის შემდეგ, წარმოაჩინა სულ სხვა აქამდე არარსებული შესაძლებლობები. 1948 წელს რუსი აკადემიკოსების ს. ლებედევის და ბ. რამეევის მიერ წარმოდგენილი იქნა, პირველი რუსული გამომთვლელი მანქანის ჯერ МЭСМ, ხოლო შემდეგ БЭСМ შექმნის იდეა. 1951 წელს ინგლისში გამოჩნდა პირველი სერიული კომპიუტერი Ferranti Mark-1 და LEO-1, ხოლო 5 წლის შემდეგ ფირმა Ferrati-მა გამოუშვა გამომთვლელი მანქანა Pegasus, რომელშიც პირველად იქნა გამოყენებული საერთო დანიშნულების რეგისტრების კონცეფცია. ჯეი ფორესტერმა (Jay Wright Forrester) დააპატენტა მეხსიერება მაგნიტურ გულარებზე (მცირე ზომის ბეჭდისებური მაგნიტები). პირველად ეს მეხსიერება გამოყენებული იქნა მანქანაზე Whirlwind-1. იგი წარმოადგენდა ორ კუბს გულარებით, რომლებსაც შეეძლოთ შეენახათ ინფორმაცია. ამ მანქანაზე ინფორმაციის შეტანა-გამოტანისათვის გამოიყენებოდა ორი მოწყობილობა ელექტრონულ–სხივური მილი და საბეჭდი მანქანა პერფოლენტით. 1955 წელს შეიქმნა პირველი ალგორითმული ენა FORTRAN (FORmule TRANslator), იგი გამოიყენებოდა სამეცნიერო ტექნიკური და საინჟინრო ამოცანების გადასაწყვეტად და შემუშავებულ იქნა ფირმა IBM-ის თანამშრომლების მიერ. 1958 წელს ფირმის Texas Instruments თანამშრომლის ჯეკ კოლბის (Jack St. Clair Kilby) და ფირმა Fairchild Semiconductor-ის თანამშრომლის რობერტ ნოისის (Robert Norton Noyce) მიერ ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად შექმნა ინტეგრალური სქემა. 1960 წელს შეიქმნა ALGOL (Algorithmic Language) პროგრამირების ენა, რომელიც ორიენტირებული იყო სამეცნიერო გამოყენებაზე. მასში შეტანილი იქნა მრავალი ახალი მცნება, პირველად იქნა გამოყენებული ბლოკური სტრუქტურა. ეს ენა გახდა კონცეპტუალური საწყისი შემდგომი ახალი პროგრამირების ენებისა. 1964 წელს სტენფორდის გამოთვლითი ცენტრის თანმშრომელმა დუგლას ენგელბერტმა (Douglas Carl Engelbart) წარმოადგინა პირველი მანიპულატორი (მაუსი). ფირმა IBM-მა განაცხადა System 360 კომპიუტერის შექმნის შესახებ. 1968 წელს აშშ–ის ფირმა Burroughs-მა გამოუშვა პირველი სწრაფმოქმედი მანქანა დიდ ინტეგრალურ სქემებზე B2500 და B3500 1968-70 წლებში ციურიხის პოლიტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორმა ნიკლაუს ვირტმა (Niklaus Wirth) შექმნა პროგრამირების ენა PASCAL, ეს ენა პროგრამისტებს აძლევდა სწრაფად შესწავლის საშუალებას, ხოლო მეორეს მხრივ იგი იძლეოდა სხვადასხვა დავალებების სწრაფად და მარტივად შესრულების საშუალებასაც. მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარი. 1969 წლის 29 ოქტომბერი ითვლება ქსელის დაბადების თარიღად, ამ დღეს განხორციელდა კომპიუტერთან პირველი დისტანციური დაკავშირების მცდელობა კალიფორნიის უნივერსტეტიდან სტენფორდის უნივერსიტეტში. 1971 წელს ფირმა Intel-ის მიერ შექმნილ იქნა პირველი მიკროპროცესორი, პროგრამირებადი ლოგიკური მოწყობილობა. გამოჩნდა კომპიუტერი IBM/370 მოდელი 145, პირველი კომპიუტერი რომლის ძირითად მეხსიერებაშიც გამოიყენებოდა მხოლოდ ინტეგრალური სქემები, გამოვიდა პირველი ჯიბის კალკულატორი Canon Poketronic. დენის რიჩმა (Dennis MacAlistair Ritchie) კომპანიიდან Bell Lab’s შექმნა პროგრამირების ენა C (სი). 1974 წელს ფირმა ინტელმა (INTEL) შექმნა პირველი უნივერსალური რვათანრიგიანი მიკროპროცესორი 8080, 4500 ტრანზისტორით. 1975 წელს ჯინ ამდალმა (Gene Amdahl) შექმნა მეოთხე თაობის კომპიუტერი amdal-470 v/6. ჰარი კილდალმა (Gary Arlen Kildall) ფირმიდან digital Research შექმნა ოპერაციული სისტემა CP/M. ახალგაზრდა პროგრამისტემა პოლ ალენმა (Paul Gardner Allen) და ჰარვარდის უნივერსიტეტის სტუდენტმა ბილ გეითსმა (Bill Gates) შექმნეს პროგრამირების ენა ბეისიკი, მათ შემდგომ დააარსეს ფირმა Microsoft, რომელიც დღეს პროგრამული უზრუნველყოფის წარმოების ყველაზე დიდი კომპანიაა. 1976 წელს ახალგაზრდა ამერიკელებმა სტივ ჯობსმა (Steven Paul Jobs) და სტივ ვოზნიაკმა (Stephen Gary Wozniak) შექმნეს საწარმო, სადაც დაამზადეს პერსონალური კომპიუტერი apple. იგი გათვალისწინებული იყო არაპროფესიონალი მომხმარებლების ფართო წრისათვის. 1980 წელს გამოჩნდა პროგრამირების ენა ADA, რომელსაც სახელი დაერქვა ადა ლავლეისის პატივსაცემად. ის შეიქმნა საფრანგეთში ამერიკის თავდაცვის სამინისტროს დაკვეთით, მასში იქნა ჩართული ისეთი შესაძლებლობები, როგორებიცაა სისტემური პროგრამირება, პარალელურობა და ა.შ. 1981 წელს ფირმა IBM-მა გამოუშვა პირველი პერსონალური კომპიუტერი IBM PC მიკროპროცესორის 8088 ბაზაზე. 1982 წელს ფირმა ინტელმა გამოუშვა მიკროპროცესორი 80286, ამ წელს დაედო საფუძველი ცნობილი სერიის x86–ის გამოშვებას. 16 თანრიგიანი მიკროპროცესორი ინტელ 80286 134 ათასი ტრანზისტორის ბაზაზე, წარმადობით სამჯერ აჭარბებდა კონკურენტების მოდელებს. 1982 წელს პიტერ ნორტონმა (Peter Norton) შემთხვევით წაშალა საჭირო ფაილი მყარი დისკიდან, მისი აღდგენა აღმოჩნდა ძალიან რთული საქმე, ამის გამო ნორტონმა შექმნა პროგრამა, რომელიც წარმოადგენს დღევანდელი უტილიტების წინაპარს. 1984 წელს კორპორაცია Apple Computer-მა გამოუშვა კომპიუტერი Macintosh - შედგომში ძალიან ცნობილი ოჯახის პირველი მოდელი, მას ჰქონდა მოხერხებული ოპერაციული სისტემა, განვითარებული გრაფიკული შესაძლებლობები. ფირმებმა Sony და Philips-მა შექმნეს სტანდარტი CD-ROM, კომპაქტ დისკების ჩაწერის სტანდარტი. ფირმა IBM-მა გამოუშვა პერსონალური კომპიუტერი IBM PC/AT. 1985 წელს ფირმა ინტელმა გამოუშვა 32 ბიტიანი მიკროპროცესორი 80386, რომელიც შედგებოდა 250 ათასი ტრანზისტორისაგან. ფირმა მაიკროსოფტმა გამუშვა პირველი გრაფიკული ოპერაციული სისტემა Windows ამავე წელს გამოვიდა პროგრამირების ენა C++. 1989 წელს ფირმა ინტელმა გამოუშვა ჩიპი 80486, ეს არის პირველი მიკროპროცესორი 1 მილიონ ტრანზისტორზე მეტით, Microsoft-მა გამოუშვა ტექსტური რედაქტორი WORD, შეიქმნა გრაფიკული ფორმატი GIF. 1989 წელს ტიმ ბერნერს-ლიმ (Timothy John «Tim» Berners-Lee) საზოგადოებას შესთავაზა ახალი განაწილებული ინფორმაციული სისტემის კონცეფცია, რომელსაც დაარქვა World Wide Web. ჰიპერტექსტურ ტექნოლოგიას უნდა მოეცა ერთი დოკუმენტიდან მეორეში სწრაფად და მარტივად გადასვლის საშუალება. 1990 წელს ეს წინადადება მიღებულ იქნა და შეიქმნა პროგრამირების ენა HTML და თანამედროვე ქსელის პროტოტიპი. 1991 წელს მაიკროსოფტმა გამოუშვა Windows 3.1 ოპერაციული სისტემა, შეიქმნა გრაფიკული ფორმატი JPEG. 1992 წელს გამოჩნდა პირველი უფასო ოპერაციული სისტემა linux, რომელიც შექმნა ფინელმა სტუდენტმა ლინუს ტორვალდსმა (Linus Benedict Torvalds). იგი დღესდღეობით სრულყოფილ ოპერაციულ სისტემას წარმოადგენს. თანამედროვეობა. 1993 წელს ფირმა ინტელმა გამოუშვა 64 თანრიგიანი მიკროპროცესორი Pentium, რომელიც შედგებოდა 3,1 მილიონი ტრანზისტორისაგან და შეეძლო წამში 112 მილიონი ოპერაციის შესრულება. შექმნა ვიდეო ფორმატი MPEG. 1998 წელს გამოვიდა ოპრაციული სისტემა Windows 98, 2000 წელს ოპერაციული სისტემა Windows 2000 (ან Win2k, W2k, Windows NT 5.0), 2001 წელს შეიქმნა ოპერაციული სისტემა Windows XP, 2006 წელს ოპერაციული სისტემა Windows Vista, 2009 წელს ოპერაციული სისტემა Windows 7, 2012 წელს ოპერაციული სისტემა Windows 8, 2015 წელს ოპერაციული სისტემა Windows 10. კომპიუტერების თაობები. პირველი თაობა – კომპიუტერები აწყობილი იყო ელექტრონულ ვაკუუმურ-ლამფებზე, უმეტესი მათგანი წარმოადგენდა ექსპერიმენტალურ ვარიანტს, ჰქონდათ ძალიან დიდი წონა, იკავებდნენ დიდ ტერიტორიას, ინფორმაციის შესატანად და გამოსატანად გამოიყენებოდა პერფოლენტები და პერფობარათები, მაგნიტური ლენტები და საბეჭდი მოწყობილობები. მეორე თაობა – გამოყენებულ იქნა ნახევარგამტარები (დიოდები და ტრანზისტორები), ინფორმაციის შენახვა ხდებოდა მაგნიტურ გულარებზე და მაგნიტურ დისკებზე. კომპიუტერები გახდნენ უფრო სწრაფმოქმედები და შემცირდა მათი ზომა. გაჩნდა მაღალი დონის პროგრამირების ენები (FORTRAN, ALGOL, KOBOL). მესამე თაობა – გამოიყენებოდა ინტეგრალური სქემები (ასობით და ათასობით ტრანზისტორი, რომლებიც მოთავსებული იყო ნახევარგამტარის ერთ კრისტალზე),ფ გაჩნდა ინფორმაციის პარალელური დამუშავების შესაძლებლობა, კომპიუტერს სწრაფმოქმედებამ შეადგინა საშუალოდ ერთი მილიონი ოპერაცია წამში. მეოთხე თაობა - გაჩნდა დიდი ინტეგრალური სქემები (1 000-100 000 კომპონენტი ერთ კრისტალზე) და ზედიდი ინტეგრალური სქემები (100 000-10 000 000 კომპონენტი კრისტალზე), კომპიუტერების სწრაფქმედება გაიზარდა ათობით და ასობით მილიონ ოპერაციამდე წამში. მეხუთე თაობა - მომავლის კომპიუტერები, ძირითადი კონცეფცია წარმოდგენილია ხელოვნური ინტელექტის შექმნით.